Σήμερα, 20 Ιουλίου, γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Σκακιού, η οποία καθιερώθηκε από τη Διεθνή Σκακιστική Ομοσπονδία το 1966 για να μας θυμίζει την ίδρυσή της την ημερομηνία αυτή του 1924 στο Παρίσι. Τον εορτασμό υιοθέτησε ο ΟΗΕ το 2019 παρέχοντας μια σημαντική πλατφόρμα για την ενίσχυση του διαλόγου, της αλληλεγγύης και της κουλτούρας της ειρήνης.
Ως ζωγράφος, αναζητώ στον καμβά τον ίδιο συνδυασμό λογικής και έμπνευσης που κάνει το σκάκι αξεπέραστο παιχνίδι.
Η σχέση ανάμεσα στο σκάκι και την εικαστική τέχνη μετρά αιώνες. Καλλιτέχνιδες όπως η Sofonisba Anguissola απεικόνισαν παρτίδες σκάκι σε αυλικούς κύκλους, μεταφέροντας την ένταση της πάλης για εξουσία σε ζωγραφικά πορτρέτα. Ο Marcel Duchamp, πέρα από πρωτοπόρος της τέχνης, εμβάθυνε στο σκάκι ως μεταφορά για το παιχνίδι των ιδεών, γκρεμίζοντας τα όρια ανάμεσα σε τέχνη και άθλημα. Σήμερα, καλλιτέχνες όπως η Maria Yugina και η Caroline De Souza μοιράζονται τον ενθουσιασμό της στρατηγικής· παράλληλα, μελέτες αναλύουν το σκάκι ως αλληγορία πολέμου, γεωμετρίας και αρμονίας—όλα στοιχεία που τροφοδοτούν την καλλιτεχνική μου φαντασία.
Το πρώτο μου έργο με θέμα το σκάκι και τίτλο «Χαμένη Παρτίδα» ζωγραφίστηκε το 1995 και σήμερα ανήκει στη συλλογή της Πινακοθήκης Ε.Αβέρωφ στο Μέτσοβο. Με έντονη επιρροή από την υπερρεαλιστική φάση της πρώτης καλλιτεχνικής μου περιόδου, ένα πιόνι λιώνει επάνω στη σκακιέρα, συμβολίζοντας τη φθορά και τον πόνο της ήττας. Το απέραντο, αστρικό φόντο εντείνει το συναίσθημα της αποτυχίας ως κάτι που εκτείνεται πέρα από τα όρια του πίνακα – μια χαμένη μάχη που αποκτά κοσμικές διαστάσεις.
Στην ελαιογραφία με τίτλο “Ατελείωτη παρτίδα” επιχειρώ να αποτυπώσω την αίσθηση της αναμονής και αβεβαιότητας που διαπερνά κάθε κρίσιμη κίνηση στο σκάκι. Ο ουρανός με τους ψυχρούς μπλε τόνους σφραγίζει ένα ατμοσφαιρικό, σχεδόν υπερβατικό τοπίο, όπου οι φιγούρες του βασιλιά και της βασίλισσας στέκουν σε διαρκή διάλογο πάνω σε μια σκακιέρα που χάνεται στο φως. Τα πιόνια και ο παγωμένος όγκος στα δεξιά υπογραμμίζουν το ατέρμονο παιχνίδι της στρατηγικής – μια μάχη που δεν ολοκληρώνεται ποτέ, αλλά διατηρεί την έντασή της στο άπειρο.
Στο έργο “Η τελική αναμέτρηση” αναπαριστώ την κορύφωση της Μάχης του Πάγου εμπνευσμένης από την ταινία «Αλέξανδρος Νέφσκι» των Sergei Mikhailovich Eisenstein και Dmitri Vasilyev · η σκακιέρα μετατρέπεται σε πεδίο μεσαιωνικής σύγκρουσης. Με δυναμικές γραμμές και καθαρούς τόνους, επιχειρώ να αποδώσω την αίσθηση του καθοριστικού “checkmate” — μιας μάχης που δεν είναι απλώς σκακιστικό παιχνίδι, αλλά σύμβολο συλλογικής ελπίδας και αντίστασης.
Στο “Ίππος εναντίον Ίππου” δύο ιππότες στέκουν στο προσκήνιο, πρωταγωνιστές μιας κρίσιμης μονομαχίας. Πίσω τους, δύο “ιππευμένα” πιόνια εφορμούν με λόγχες. Η αιθέρια πράσινη σημαία που κυματίζει συμβολίζει τη ροή της σκέψης και του χρόνου σε μια παρτίδα· η στατικότητα των ιπποτών αντιπαραβάλλεται στον δυναμισμό των αλόγων, δημιουργώντας μια εικόνα όπου η λογική και το ένστικτο συγκρούονται στο πεδίο της σκακιέρας.
Στην τελευταία μου προσέγγιση, μεταφέρω στον καμβά τη γνωστή σκηνή του αριστουργήματος του Ingmar Bergman Η 7η σφραγίδα, όπου ο Ιππότης παίζει σκάκι με τον Θάνατο. Ο καμβάς ανοίγει σε ένα ερημικό, ρημαγμένο τοπίο, όπου τα σκληρά, ραγισμένα χώματα και τα κοράκια ενισχύουν την ατμόσφαιρα μιας οριακής συνάντησης ζωής–θανάτου.
Ιππότης: Παίζεις σκάκι, έτσι;
Θάνατος: Πώς το ξέρεις;
Ιππότης: Το έχω δει σε πίνακες και το έχω ακούσει να το τραγουδούν σε μπαλάντες.
Θάνατος: Ναι, η αλήθεια είναι πως παίζω καλό σκάκι.
Ιππότης: Μα δε µπορεί να παίζεις καλύτερα από µένα.
Σε κάθε εποχή, το σκάκι προσφέρει στον ζωγράφο μια «σκακιέρα» συμβόλων: ορθογώνιες γραμμές που οργανώνουν την εικόνα, κομμάτια που μιλούν για εξουσία, θάρρος ή θυσία, και παύσεις στο φόντο που δημιουργούν χώρο για την επόμενη κίνηση—ζωγραφική και σκακιστική στρατηγική γίνονται ένα.
